Trump Time dergisine ikinci başkanlık döneminin ilk 100 gününü anlattı: İkinci döneminde küresel satranç tahtası ve ‘şok’ stratejisi

Röportajda bilhassa Ortadoğu’ya yönelik çarpıcı teklifleri, ittifaklara yaklaşımı, global ticaret ve milletlerarası hukuka meydan okuyan tavırları öne çıktı.

ABD Başkanı Donald Trump, 22 Nisan’da Time mecmuasına verdiği ve bugün yayınlanan kapsamlı röportajda, ikinci başkanlık devrinin birinci 100 gününü “oldukça başarılı” olarak nitelendirdi. Röportaj, Trump’ın ikinci periyodunda izleyebileceği dış siyaset çizgisine, bilhassa de Ortadoğu’ya yönelik potansiyel adımlarına ve global güç istikrarlarına tesirlerine ışık tutuyor.

KÜRESEL SAHNEDE TRUMP’IN YAKLAŞIMI

Trump, röportajda genel dış siyaset yaklaşımını ve maksatlarını ortaya koyuyor. Global ekonomiyi tekrar şekillendirme emeliyle başlattığı ticaret savaşını savunuyor ve ABD’yi dünyanın “dev mağazası” olarak tanımlıyor: “Fiyatları ben belirlerim ve derim ki, burada alışveriş yapmak istiyorsanız, ödemeniz gereken budur.” Piyasalardaki olumsuz reaksiyonlara karşın gümrük vergilerinin gerekliliğine inandığını belirtiyor ve Çin ile etkin görüşmelerde olduğunu söylüyor.

İttifaklara yaklaşımını da ortaya koyan Trump, Avrupa ülkelerini (Almanya gibi) ve Japonya’yı kendi savunmalarına daha fazla harcama yapmaya teşvik ettiğini belirtiyor. Ukrayna savaşının başlamasından Kiev’i sorumlu tutuyor ve müzakere edilmiş bir barışın Kırım dahil Ukrayna topraklarının bir kısmının Rusya’ya verilmesini içereceğini söz ediyor: “Kırım Rusya’da kalacak.”

ORTADOĞU’YA YÖNELİK PLANLAR VE ÖNGÖRÜLER

Röportajda Trump’ın Ortadoğu’ya yönelik spesifik planları ve yorumları dikkat çekiyor:

Gazze İçin Radikal Teklif: Gazze’deki Filistinlileri yerinden edip bölgeyi “Orta Doğu’nun Rivierası” olarak isimlendirdiği bir kıyı tatil yerine dönüştürmeyi önerdiği aktarılıyor.

Abraham Muahedeleri ve Suudi Arabistan: Birinci devrinde İsrail ile birtakım Arap komşuları ortasında barışı ilerletmekle övünen Trump, planlanan bir Orta Doğu seyahatinde bu cephede daha fazla ilerleme kaydetmeyi umduğunu belirtiyor ve savlı bir öngörüde bulunuyor: “Suudi Arabistan İbrahim Mutabakatlarına girecek. Bu olacak.”

Üniversiteler ve İsrail Aksisi Protestolar: İdaresinin, İsrail aksisi protestolarıyla bilinen üniversiteleri gaye aldığı, örneğin Columbia Üniversitesi’nin Orta Doğu Çalışmaları müfredatını değiştirmeyi kabul ettiği belirtiliyor.

Türk Öğrencinin Durumu: Tufts Üniversitesi’nde doktora yapan Rumeysa Öztürk isimli Türk öğrencinin, İsrail’in Gazze’deki askeri harekatını eleştiren bir yazı nedeniyle ICE tarafından kaçırıldığı ve hakkında delil sunulmadan tutulduğu bilgisi veriliyor. Trump, davadan haberdar olmadığını lakin Adalet Bakanlığı’ndan ispatları yayınlamasını isteyebileceğini belirtiyor: “Bununla hiçbir problemim olmaz.”

ULUSLARARASI HUKUK VE GÜÇ KULLANIMI

Trump’ın milletlerarası hukuk ve normlara yaklaşımı, El Salvador ile yaptığı mutabakat üzerinden örneklendiriliyor. El Salvador Devlet Başkanı Bukele’nin, Trump’ın sınır dışı etmek istediği göçmenleri ülkesindeki berbat şöhretli CECOT hapishanesinde tutmayı teklif ettiği ve Trump’ın bu planı maliyet ve caydırıcılık münasebetleriyle onayladığı belirtiliyor. 18. yüzyıldan kalma bir maddeyi kullanarak, sav edilen Venezuelalı çete üyelerini yasal süreç işletmeden CECOT’a hudut dışı ettiği ve mahkeme kararlarına karşın (yanlışlıkla gönderilen Kilmar Abrego Garcia olayında olduğu gibi) geri adım atmadığı aktarılıyor. Trump’ın bu husustaki tavrı, memleketler arası hukuka meydan okuma olarak yorumlanıyor.

“UKRAYNA NATO’YA ASLA KATILMAYACAK”

Ukrayna’nın NATO’ya katılma umuduna ait bir soruya Trump, “Bence asla NATO’ya katılamayacaklar. Bu en başından beri böyleydi. Bence savaşın başlamasına sebep olan şey de Ukrayna’nın NATO’ya katılmayı gündeme getirmesi oldu. Bu husus açılmasaydı, savaşın hiç başlamama ihtimali çok daha yüksek olurdu” biçiminde karşılık verdi.

İRAN ÖNDERİYLE GÖRÜŞMEYE AÇIK OLDUĞUNU SÖYLEDİ

ABD’nin İran ile direkt görüşmeler gerçekleştirdiğini ve kendisinin de İran Cumhurbaşkanı veya Dini Lideri ile görüşmeye açık olup olmadığı tarafındaki soruya Trump, “Elbette açığım” karşılığını verdi.
İsrail’in İran’ın nükleer tesislerine saldırısını kendisinin engellediği istikametindeki tezleri ise reddeden Trump, “Hayır, bu gerçek değil. Onları durdurmadım. Ancak onlara rahat hareket edebilecekleri bir ortam da sunmadım. Zira bir taarruza gerek kalmadan muahede sağlayabileceğimize inanıyorum. Tahminen de saldırmak zorunda kalacağız. Zira, İran’ın nükleer silah sahibi olmasına müsaade verilmeyecek” diye konuştu.
Trump, İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu’nun ABD’yi savaşa sürüklemesinden tasa edip etmediği istikametindeki soruyu ise “Hayır” diye yanıtladı. Bu durumda, İsrail’in saldırması durumunda ABD’nin bunun dışında mı kalacağı tarafındaki soruya Trump, “Hayır, bunu söylemedim. Siz bana, Netanyahu’nun beni savaşa sürükleyip sürüklemediğini sordunuz. Yani isteksiz bir halde savaşa girip girmeyeceğimi. Hayır. Şayet bir muahede yapamazsak, epey istekli bir biçimde savaşa girebilirim. Şayet muahede sağlayamazsak, öncülüğü üstlenen ben olacağım” tabirlerini kullandı.

İLK 100 GÜN: GLOBAL GÜÇ ATAKLARI VE TARTIŞMALAR

Time mecmuasına nazaran, Trump’ın ikinci devrinin birinci 100 günü, global çapta yankı uyandıran ve birçok ülkeyi şaşkına çeviren adımlarla geçti. Bu süreç, “güç kapma atakları, stratejik kaymalar ve direkt ataklardan oluşan bir yıldırım harekatı” olarak tanımlanıyor.

Makalede Trump’ın global tesir yaratan adımları şöyle sıralanıyor:

Grönland’ı zorla alma, Panama Kanalı’nın denetimini ele geçirme ve Kanada’yı ilhak etme tehdidinde bulundu.

Adalet Bakanlığı üzerindeki kontrolünü kullanarak siyasi düşmanları hakkında soruşturma buyruğu verdi (Bu durumun memleketler arası yansımaları olabileceği imasıyla).

Küresel ekonomiyi yine şekillendirme arayışıyla, piyasaları düşüren geniş kapsamlı gümrük vergileri uygulayarak bir ticaret savaşı başlattı.

Vaat ettiği kitlesel hudut dışı etme programına girişerek, göçmenleri bulma, gözaltına alma ve hudut dışı etme eforlarını ağırlaştırdı.

18. yüzyıldan kalma bir savaş vakti kararına atıfta bulunarak birtakım göçmenleri yasal süreç olmaksızın yabancı ülkelere (örneğin El Salvador) gönderdi.

Yönetimi, hoşlanmadığı konuşmalarda bulundukları için yabancı öğrencileri sokaklardan topladı ve vizelerini iptal etti.

Amerikalıları El Salvador’daki makus şöhretli bir hapishaneye göndermekle tehdit etti.

Üst seviye bir idare yetkilisinin şu kelamlarına yer veriliyor: “Başarımız, sizi şok etme yeteneğine bağlı.”

HUKUKUN ÜSTÜNLÜĞÜ VE MEMLEKETLER ARASI YARGI TARTIŞMALARI

Trump’ın toplamaya çalıştığı güç ve bunu kullanırken sergilediği cezasızlığın milletlerarası hukuk normlarını zorladığı belirtiliyor. Muğlak tanımlanmış bir acil duruma atıfta bulunarak Kongre’nin dış ticaret üzerindeki anayasal yetkisini talep ettiği söz ediliyor. Bağımsız kurumlar üzerinde denetim argüman ettiği ve siyasi müdahaleyi önlemek için tasarlanan kuralları görmezden geldiği aktarılıyor.

Alt mahkemeler potansiyel olarak yasa dışı atakları (özellikle milletlerarası sonuçları olan hudut dışı etme gibi) yavaşlatmasını yahut bilakis çevirmesini emrettiğinde, vakit zaman bunları görmezden geldiği yahut alenen alay ettiği belirtiliyor. Bir olayda Yüksek Mahkeme kararına (El Salvador’a hudut dışı etme hadisesi gibi) meydan okuduğu söz ediliyor. Yargıç J. Harvie Wilkinson’ın, idarenin davranışının “hukukun üstünlüğünü kanunsuzluğa indirgeme” tehdidi oluşturduğunu söylediği aktarılıyor.

TRUMP’IN KENDİ DEĞERLENDİRMESİ: “VAAT ETTİKLERİMİ YAPIYORUM”

Trump, röportajda, misyon müddetinin birinci üç ayını sınırsız bir muvaffakiyet olarak kıymetlendiriyor: “Yaptığım şey tam olarak kampanyada vaat ettiklerim.”

Röportaja nazaran bu kısmen yanlışsız. Hudut dışı etmelerden gümrük vergilerine, Amerika’nın ittifaklarını yine şekillendirmekten global siyasetlere saldırmaya kadar, Trump’ın Amerika’yı ve dünyadaki rolünü kökten tekrar şekillendirme vaatlerini yerine getirdiği belirtiliyor.

Destekçilerinin, Trump’ın üzerine gittiği problemlerin birçoklarını kendisinin icat etmediğini ve seleflerinden daha fazlasını düzelttiğini söylediği tabir ediliyor. Trump’ın atılımlarının yasadışı hudut geçişlerini azalttığı; Almanya ve Japonya üzere ülkeleri kendi savunmalarına daha fazla harcama yapmaya teşvik ettiği belirtiliyor. Çin’in Dünya Ticaret Örgütü’ne iştirakini berbata kullandığını ve Trump’ın son gümrük vergilerinin buna karşı en agresif efor olduğunu tabir ediyor. Trump’ın şu kelamlarına yer veriliyor: “Dünyada daha fazla sorunu, kredi istemeden yahut almadan çözdüm.”

TİCARET SAVAŞI VE GLOBAL EKONOMİK ETKİLER

Trump’ın gümrük vergilerine yaklaşımını açıklamak için ABD’yi dünyanın büyük mağazası olarak gördüğü metaforu kullanılıyor: “Fiyatları ben belirlerim ve derim ki, burada alışveriş yapmak istiyorsanız, ödemeniz gereken budur.” GOP içindeki müttefiklerinin bile onu tehlikeler konusunda uyardığı, lakin Trump’ın “GÜMRÜK VERGİLERİ HARİKA!” karşılığını verdiği aktarılıyor.

Piyasaların olumsuz reaksiyon verdiği, pay senetleri düşerken ABD Hazine tahvilleri piyasasının da sarsıldığı belirtiliyor. Yatırımcıların inançlı liman olarak ABD tahvilleri yerine Japon yeni ve İsviçre frangına yöneldiği tabir ediliyor. Federal Rezerv’deki bir gözlemcinin piyasalarda “aşırı stres” yaşandığını söylediği aktarılıyor. Hazine ve Ticaret Bakanlarının müdahalesiyle birtakım tarifelerin süreksiz olarak durdurulduğu, lakin Trump’ın hala gümrük vergilerinin gerekliliğine inandığı belirtiliyor: “Tahvil piyasası huzursuz oluyordu lakin ben değildim.” Çin Devlet Başkanı Xi Jinping ile faal görüşmelerde bulunduğunu ve yakında muahedeler beklediğini söylüyor.

GÜÇ ANLAYIŞI VE LİDERLİK MODELİ

Röportaj, Trump’ın güç anlayışına dair de değerli ipuçları veriyor. Harvard Üniversitesi’nden Steven Levitsky üzere akademisyenlerin, Trump’ın güç yaklaşımını Macaristan’dan Viktor Orban ve Türkiye’den Recep Tayyip Erdoğan üzere liderlerinkine benzettiği aktarılıyor. Bu önderlerin seçimle geldikten sonra demokratik sistemi kendi lehlerine çevirdikleri yorumu yapılıyor.

Trump’ın kendisi de röportajın sonunda, kurucu liderlerden John Adams’ın “insanların değil, kanunların hükümeti” kelamına tam olarak katılmadığını söz ediyor: “%100 katılmazdım. Biz, insanların hukuk sürecine dahil olduğu bir hükümetiz ve ülkü olarak, benim üzere dürüst adamlara sahip olacaksınız.”

Komutan olarak birinci periyoduna nazaran kendini daha inançta ve hırslı hissettiğini belirten Trump, şu çarpıcı ifadeyi kullanıyor: “Geçen sefer hayatta kalma gayreti veriyordum. Bu sefer dünya için savaşıyorum.”

Ses kayıt aygıtı kapandıktan sonra Trump’ın Oval Ofis’in ötesindeki özel alanlarında bir cins teklif ettiği anlatılıyor. Kapağında kendi yüzü olan mecmuaların çerçeveli kopyalarının duvarları süslediği; 6 Ocak saldırısı olurken izlediği ve hiçbir şey yapmadığı yemek odasına geçtiği belirtiliyor. Masanın üzerinde altın bir uzaktan kumanda ve iki kutu Tic Tac durduğu; kapının üzerindeki eşikte, Zelensky’nin Şubat sonundaki tartışmalı toplantılarından sonra geride bıraktığı boks kemerinin asılı olduğu tabir ediliyor. Konuklarını, yardımcılarının “Hediyelik Eşya Odası” olarak isimlendirdiği çalışma odasına götürdüğü; farklı renk ve çeşitlerde şapkalar, altın Trump markalı spor ayakkabılar, beyaz Trump golf tişörtleri, Trump sehpası kitapları, üzerinde Trump 45/47 logosu bulunan havlular ve içinde Amerika Birleşik Devletleri Başkanı mührü bulunan Trump ailesi armasını taşıyan madalyonlarla dolu iki beyaz vitrin olduğu anlatılıyor. Bunun Amerikan başkanlık gücünün klasik imajı olmayabileceği, lakin onunki olduğu tabir ediliyor.