TCMB Başkanı Fatih Karahan, Alman-Türk Ticaret ve Sanayi Odasının İktisat Toplantısında açıklamalarda bulundu. Karahan, geçtiğimiz hafta piyasalarda yaşanan gelişmelere ait, ”Piyasadaki oynaklığın süreksiz ve iktisada yansımalarının kısa vadeli olmasını sağlamak için süratle aksiyon aldık” dedi. Piyasadaki oynaklığı sınırlamak üzere TL ve döviz likiditesine yönelik önlemler alındığını kaydeden Karahan, ”Bu kapsamda TL depo ihalelerinin vadelerini uzattık. Ayrıyeten, likidite araçlarımızın çeşitliliğini artırarak vadesi 91 güne kadar likidite senetleri ihraç etmeye başladık” değerlendirmesinde bulundu.

Karahan, şöyle konuştu:

”Geçtiğimiz hafta piyasalarda yaşanan gelişmeler finansal varlıklarda bedel kayıplarına neden oldu. Piyasadaki oynaklığın süreksiz ve iktisada yansımalarının kısa vadeli olmasını sağlamak için süratle aksiyon aldık. Piyasa kuralları içerisinde kalarak gereken her adımı proaktif bir formda attık ve bundan sonra da atmaya devam edeceğiz. Piyasaların istikrarlı işleyişinin sürdürülmesi maksadıyla araçlarımızı tesirli formda kullanıyoruz. Çift taraflı bağlantı kanallarımızı daima açık tutuyoruz.

”KÜRESEL ÖLÇEKTE, ENFLASYONDAKİ ATALET ZAYIFLAMAKLA BİRLİKTE DEVAM EDİYOR”

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası çok geniş ve güçlü bir araç setine sahip. Temel emelimiz olan fiyat istikrarını sağlamak için sıkı para siyaseti duruşumuzu kararlılıkla sürdürüyoruz. Konuşmamın ilerleyen kısımlarında, son bir haftada finansal piyasalarda yaşanan gelişmelere ve bu gelişmelerin enflasyon görünümü açısından oluşturabileceği riskleri sınırlamak gayesiyle aldığımız önlemlere değineceğim. Global büyümede kademeli toparlanma öngörüyoruz. İmalat sanayi ve hizmetler bölümü ortasında farklılaşma azalmakla birlikte devam ediyor. Son devirde, global ticaret siyasetlerine dair belirsizliğin, değerli ölçüde yükseldiğini görüyoruz. Müdafaacı eğilimlerin artması, global iktisat siyasetlerine yönelik belirsizlikler ve jeopolitik riskler, global ölçekte büyüme üzerinde aşağı taraflı, enflasyon üzerinde ise üst taraflı riskleri artırıyor.

Küresel talep görünümü, jeopolitik riskler ve arz taraflı faktörler emtia fiyatları üzerinde belirleyici olmaya devam ediyor. Global gelişmeler, son devirde Brent petrol fiyatlarındaki oynaklığı artırdı. Güç dışı emtia fiyatlarının da artış eğiliminde olduğunu görüyoruz. Global ölçekte, enflasyondaki atalet zayıflamakla birlikte devam ediyor. Enflasyon görünümü ile maliye ve ticaret siyasetlerine ait belirsizliklerin artması nedeniyle, merkez bankaları enflasyonda üst taraflı risklere daha çok vurgu yapıyor. Bu görünüm altında, piyasa fiyatlamaları da hem gelişmiş hem de gelişmekte olan ülkelerde 2025’te faizlerin daha yavaş indirileceğine işaret ediyor.

”2024 YILININ SON ÇEYREĞİNDE HANEHALKININ MAL TALEBİ GÜÇLÜ SEYRETTİ”

2024 yılının son çeyreğinde iktisadi faaliyet toparlanma kaydetti. Bu periyotta, kampanyalar ve yaklaşan fiyat güncellemeleri kaynaklı öne çekilen talep sonucunda, hanehalkının mal talebi güçlü seyretti. Böylelikle, özel tüketim çeyreklik olarak arttı. Yıl genelinde ise yurt içi talebin büyümeye katkısında bariz düşüşle birlikte net ihracatın olumlu katkısı ön plana çıktı. 2024 yılının ikinci ve üçüncü çeyreklerinde gerileyen sanayi üretimi, yılın son çeyreğinde yine artışa geçti. Ocak ayı prestijiyle ise çeyreklik bazda yükselişini sürdürüyor. Hizmet üretim endeksi de 2024 yılının son çeyreğinde benzeri lakin daha ölçülü bir toparlanma gösterdi. Bildiğiniz üzere bu endeks tıpkı vakitte hizmet dalındaki talep ile direkt bağlı. Endeks, 2024 yılı boyunca hizmet talebinde yatay bir seyre işaret etti.

Ocak ayında hizmet üretim endeksindeki güçlü artışta ise mesleksel, bilimsel teknik faaliyetler ile bilgi ve bağlantı üzere tüketici talebi ve tüketici fiyatlarıyla bağı nispeten daha zayıf olan kesimler tesirli oldu. Kelam konusu dallar dışlandığında, ocak ayındaki artış daha ölçülü. Mal talebine ait göstergeler yurt içi talebin ölçülü seyretmekle birlikte bir ölçü dirençli olduğunu gösteriyor. Ocak ayında, perakende satış hacim endeksi artış kaydetti. Öte yandan, kartla yapılan gerçek harcamalar daha zayıf bir görünüme işaret ediyor. Bilhassa, hizmet dallarında yapılan harcamaların ölçülü seyrettiğini görüyoruz. Bu noktada, talep göstergelerini yakından takip ettiğimizi ve talep şartlarının dezenflasyon sürecini bozmasına müsaade vermeyeceğimizi vurgulamak isterim. İç talepteki daha istikrarlı seyir ile uyumlu olarak cari süreçler hesabında bariz bir düzgünleşme gerçekleşti.

”YAKIN PERİYOT DATALARI 2025 YILINDA CARİ SÜREÇLER AÇIĞINDA BİR ÖLÇÜ ARTIŞA İŞARET EDİYOR”

2024 yılının son çeyreğinde, cari açığın ulusal gelire oranı yüzde 0,8 düzeyine geriledi. Yakın periyot dataları ise 2025 yılında cari süreçler açığında bir ölçü artışa işaret ediyor. Cari dengeyi 2025 yılında etkileyebilecek faktörlere baktığımızda global ticarete ait belirsizlikler ve ihracat kaynaklı aşağı istikametli riskler öne çıkıyor. Tüketim malları ithalatında ise son periyotta yüksek bir seyir gözlemledik. Bunlara karşın, 2025 yılında da cari açığın ulusal gelire oranının, 2024 yılından yüksek olmakla birlikte, uzun periyot ortalamalarının besbelli olarak altında kalmasını bekliyoruz.

Dış ticaret eğilimlerine daha yakından bakarsak, geçmiş periyot ortalamalarına nazaran zayıf seyreden dış talebe karşın ihracatın ölçülü bir artışla gücünü koruduğunu görüyoruz. Gerçekten, Avrupa Birliği’nin mal ithalatındaki zayıf seyre rağmen Türkiye’nin ihracat hissesini artırmış olması, ihracatçıların genel olarak rekabetçiliklerini koruduğuna işaret ediyor. Yakın periyotta dış ticaret istikrarında bir düzgünleşme eğilimi mevcut. Altın ve gücün dışlandığı çekirdek istikrar ise yatay bir seyir izliyor.

”DEZENFLASYON SÜRECİ DEVAM EDİYOR”

2024 yılının haziran ayında başlayan dezenflasyon süreci devam ediyor. Tüketici enflasyonu şubat ayında yüzde 39,1 oranına gerileyerek, 2024 mayıs ayındaki zirve noktasına kıyasla kesintisiz ve kıymetli bir düşüş gösterdi. Ana eğilim yılın birinci çeyreğinde öngörülerimizle uyumlu olarak yükseldi. Ocak ayındaki artışın akabinde şubat ayında ana eğilim kıymetli bir yavaşlama gösterdi. Dönemsel gelişmelere nazaran ana eğilim göstergeleri birbirinden farklılaşabiliyor. Bu durum, evvelce belirttiğimiz üzere, ana eğilimi farklı göstergeler üzerinden takip etmenin ehemmiyetini ortaya koyuyor. Gerçekten, gelecekteki enflasyonu öngörme performansı daha yüksek olan dağılım ve model bazlı göstergeler birinci iki ayda, B ve C üzere dışlamaya dayalı göstergelere kıyasla düşük pahalar aldı. Medyan enflasyona baktığımızda, ana eğilimde daha olumlu bir görünüm izliyoruz.

Tüketici fiyat gelişmelerine alt kümeler bazında baktığımızda, mal enflasyonu düşük seyrediyor. Temel mal fiyatları yılın birinci iki ayında hayli ölçülü seyretti. Güçlü mal kümesinde yüzde 20 düzeyinin de altında bir enflasyon kelam konusu. Öbür taraftan, hizmet dalında de yavaşlama eğilimi görülmekle birlikte hizmet enflasyonu hala yüksek düzeylerde. Mart ve Nisan aylarında iki kıymetli öge belirleyici olacak. Bunlardan biri Ramazan ayının besin fiyatlarına tesiri. Başkası de son devirde finansal piyasalardaki gelişmelerin fiyatlara ve beklentilere olan yansıması. Kelam konusu ögeler bilhassa Nisan ayı için enflasyonda üst istikametli riskleri artırdı. Hizmet enflasyonuna daha yakından baktığımızda, geçmişe endeksleme eğilimi güçlü eğitim ve kira üzere kalemlerin burayı üst çektiğini görüyoruz.

Kira enflasyonu, zelzele ve hızlanan kentsel dönüşüm çalışmaları üzere konut bölümüne mahsus ögelerin da tesiriyle hizmet kümesinin kalanına kıyasla daha besbelli bir atalet sergiliyor. Eğitim hizmetlerinde ise özel okul ve üniversite fiyatlarına bağlı yüksek artış kelam konusu. Bu dalın fiyat gelişmeleri ile bağının güçlü olması ve geçmiş enflasyona dönük fiyat belirleme davranışı, hizmet enflasyonundaki yavaşlamanın suratını sınırlıyor. Başka yandan, talep şartlarına hassaslığı görece yüksek olan hizmet alt kümelerinde daha ölçülü düzeyler izliyoruz. Tüketici fiyatları üzerindeki maliyet kaynaklı baskılar giderek hafifliyor. Bu durumun belli kesimlerden kaynaklanmayıp genele yayılması bizim açımızdan kıymetli bir gelişme.

”DEZENFLASYON SÜRECİNDE ENFLASYON BEKLENTİLERİ VE FİRMALARIN FİYATLAMA DAVRANIŞLARININ SEYRİ BÜYÜK DEĞER ARZ EDİYOR”

Sektörler ortası ayrışmayı incelediğimizde, para siyasetine görece hassas olan kümelerde gelinen düzeylerin daha düşük olduğunu görüyoruz. Bu bağlamda, yurt içi üretici fiyatları ve inşaat maliyet endeksinde son bir yıldaki görece düşük seyir öne çıkıyor. Kelam konusu gelişmeler bilhassa tüketici tarafında temel mal enflasyonunu olumlu etkiliyor. Temel mal enflasyonu manşet tüketici enflasyonunun değerli ölçüde altında bedel alarak, dezenflasyon sürecinin değerli bir bileşeni olmaya devam ediyor. Dezenflasyon sürecinde enflasyon beklentileri ve firmaların fiyatlama davranışlarının seyri büyük ehemmiyet arz ediyor. Alınan siyaset önlemleri ve manşet enflasyonda başlayan düşüşü takiben enflasyon beklentileri sektörel farklılık gösterse de gerileme eğilimine girdi. Kelam konusu olumlu gelişmelere karşın enflasyon beklentileri dezenflasyon patikamızın üzerinde seyretmeye devam ediyor. Bu görünüm para siyasetindeki kararlı duruşumuzu müdafaamızı gerekli kılıyor.

”TÜM PARA SİYASETİ ARAÇLARINI KARARLILIKLA KULLANMAYA DEVAM EDECEĞİZ”

Bildiğiniz üzere geçtiğimiz hafta piyasalarda yaşanan gelişmeler, finansal varlıklarda paha kayıplarına neden oldu. Yüksek oynaklık ortamının tesiriyle kimi göstergelerin ulaştığı en yüksek gün sonu düzeylere baktığımızda; döviz kurunda yüzde 3, ülke risk priminde 71 baz puan, 10 yıl vadeli gösterge tahvil faiz oranında 4,5 puan ve bir ay vadeli kur oynaklığında 15 puana ulaşan artışlar görüldü. Bu artışların makroekonomik görünümü bozmaması için süratli bir formda gerekli tedbirleri aldık. Böylelikle 19 Mart günü çok oynaklık sergileyen göstergelerdeki artış daha hudutlu kaldı.

Bu bağlamda, Para Politikası Kurulu olarak, yaşanan gelişmeleri pahalandırmak üzere 20 Mart tarihinde toplandık. Bu gelişmelerin enflasyon görünümü açısından oluşturabileceği riskleri kıymetlendirerek sıkı nakdî duruşu destekleyici önlemler aldık. Bu doğrultuda, Merkez Bankası gecelik borç verme faiz oranını yüzde 44’ten yüzde 46’ya yükselttik. Siyaset faizini yüzde 42,5’te, Merkez Bankası gecelik borçlanma faizini ise yüzde 41’de sabit tuttuk. Bunun yanı sıra bir hafta vadeli repo ihalelerine bir müddetliğine orta verdik.

Piyasadaki oynaklığı sınırlamak üzere TL ve döviz likiditesine yönelik önlemler aldık. Bu kapsamda TL depo ihalelerinin vadelerini uzattık. Ayrıyeten, likidite araçlarımızın çeşitliliğini artırarak vadesi 91 güne kadar likidite senetleri ihraç etmeye başladık. Döviz likiditesine yönelik olarak da TCMB nezdinde TL uzlaşmalı vadeli döviz satım süreçlerine başladık. İngilizce kısaltmasıyla NDF olarak bilinen bu süreçler ileri tarihte yabancı para cinsinden süreç yapacak firmaların kur riskinden korunmalarını sağlıyor. Bu yolla kurlarda gözlenen oynaklıkları azaltarak döviz piyasalarının aktifliğini destekliyor. Bu mevzuda ayrıntılı bilgi için yakın vakitte NDF’leri tanıttığımız görüntüyü izleyebilirsiniz.

Finansal piyasaların faal işleyişinin sürmesi hedefiyle piyasa kuralları içinde tüm para siyaseti araçlarını kararlılıkla kullanmaya devam edeceğiz. Adımlarımızı piyasalarda oluşan oynaklığın makroekonomik tesirlerini sınırlamak gayesiyle proaktif bir yaklaşımla belirleyeceğiz.

Ekonomimizin temel dinamiklerinde hiçbir bozulma yok. Cari açık tarihi düşük düzeylerde seyrediyor. Rezerv konumumuz epey güçlü. Sıkı para siyaseti duruşumuzu enflasyonda kalıcı düşüş ve fiyat istikrarı sağlanana kadar sürdüreceğiz. Enflasyonda besbelli ve kalıcı bir bozulma öngörülmesi durumunda para siyaseti duruşumuzu sıkılaştıracağız.”