Siyasetin saati Atatürk milliyetçiliğini gösteriyor

Türkiye siyaseti son yıllarda sert ideolojik ayrışmaların ve kutuplaşmaların gölgesinde şekillenirken, “Cumhuriyet”, “sol” ve “milliyetçilik” kavramları ortasındaki ara tartışma konusu olmaya devam ediyor. Kırmızı Kedi Yayınevi’nden çıkan “Cumhuriyet ve Komünistler” başlıklı söyleşi kitabı, tam da bu tartışmanın merkezine kıymetli bir katkı sunuyor. Kitabın mimarı olan Haluk Hepkon ile bu çalışmanın ortaya çıkış nedenini, maksatlarını ve Türkiye’nin bugün içinden geçtiği politik açmazları konuştuk. Hepkon’a nazaran, Türkiye’de ne cumhuriyet sol olmadan yaşatılabilir ne de sol cumhuriyetle bağını kopararak devrimci bir çizgi oluşturabilir. Kitabın hazırlık süreci kadar, verdiği bildiriler da bu nedenle dikkat çekici…

• “Cumhuriyet ve Komünistler” kitabı nasıl ortaya çıktı? Sizi bu türlü bir çalışmaya yönelten neydi?

Haluk Hepkon: Kitap fikri, Türkiye Komünist Partisi’nin “CHP ve Kürt siyasetinden uzaklaşamamış Türkiye soluyla bağlantımızı kesiyoruz” açıklamasının akabinde oluştu. TKP zati uzun müddettir Cumhuriyet Devrimi’ne sahip çıkan bir çizgideydi. Atatürk’e saygılı bir tavır içinde, hareketlerinde Türk bayrağıyla yer alıyordu. Lakin bu açıklama, evvelki tavırlarından farklı olarak, daha net, geri dönülmez bir konumlanışı söz ediyordu. Bu çıkışı okuduktan sonra TKP Genel Sekreteri Kemal Okuyan’la görüşerek bu süreci daha derinlikli ele alan bir kitap hazırlamaya karar verdik. Kırmızı Kedi Yayınevi olarak bu çıkışı çok önemsediğimiz için kitabın yayına hazırlanmasını istekli olarak üstlendim.

• Kitabın temel maksadı nedir?

İki ezberi bozmayı hedefledik. Birincisi, solda Cumhuriyet Devrimi’ne aralıklı durma ezberiydi. Bu aslında yeni bir yaklaşım. 1980 öncesinde solda Cumhuriyet’in ilerici mirası anlaşılır ve önemsenirdi. Lakin 12 Eylül darbesi sonrası ve neoliberalizmin yükselişi, sola yeni bir ezber dayattı: Bütün kötülüklerin kaynağı cumhuriyetin ta kendisi. Bu bakış açısı Marksist devlet tenkidinden çok farklıydı. Gaye direkt Cumhuriyet’ti. Bu fikirden etkilenen kümelerin, vakitle o periyodun devlet aygıtıyla işbirliği yapmaları da şaşırtan olmadı. “Yetmez ancak Evet” kampanyasında bunu açıkça gördük.

• İkinci ezber neydi?

İkinci ezber ise cumhuriyetçi ve milliyetçi bölümlerin sola karşı taşıdığı önyargılardı. Bu durumun kökleri Soğuk Savaş periyodunun antikomünist propagandalarına ve Türkiye’nin NATO’ya bağlanmasına kadar uzanıyor. Bu süreçte kökü Türkiye topraklarında olmayan bir milliyetçilik aşısı yaptılar. Ne yazık ki Amerikan menşeili bu aşı tuttu. Birebir aşı bilhassa 12 Eylül sonrası solda da tuttu. Türkiye’nin emperyalizme karşı verdiği Çanakkale ve Kurtuluş Savaşlarını içeren bağımsızlık uğraşı süreci bugün gerçek kavranamıyor. “İstiklal-i tam” bir ülkenin ne demek olduğunu âlâ anlamamız lazım. 30 gündür Türkiye’nin gençliği hepimize, bildiği bir şeyi bir daha öğretti. Bu ülkede hak, hukuk, adalet, özgürlük çabaları Atatürk’ün çizdiği yoldan geçer. Bu yoldan yüz yıl evvel Türkçüsü, sosyalisti, dindarı birlikte geçmiş. Bu yol bağımsızlık ve özgürlük yolu. Bu yoldaki milliyetçilik; anti emperyalist ve bağımsızlıkçı. Bu yoldaki sosyalistlik; halkçılık, devletçilik. Türkiye döndü dolaştı sonunda bu yolu tekrar buldu. Gençler bu yolda yürüyor. Artık saatleri ayarlama vakti. Ve Türkiye’de siyasetin saati Atatürk milliyetçiliğini gösteriyor. Özgürlükten, cumhuriyetten, bağımsızlıktan, eşit yurttaş olmaktan, laiklikten yana bir süreç bu. Bugün geldiğimiz noktada, halkımız şunu anlamalı: Cumhuriyet, sol olmadan savunulamaz.

• Kitap bu iki kesim ortasındaki teması yine kurmak istiyor diyebilir miyiz?

Evet, tam olarak o denli. “Cumhuriyet ve Komünistler” kitabı, hem solun Cumhuriyet’i tekrar tanıması hem de Cumhuriyetçi kısımların sola daha dürüst ve adil yaklaşması için bir adımdır. Bu ülkenin geleceği, bu iki damar buluşursa tekrar umut kazanabilir.

• Kırmızı Kedi Yayınevi’nin bu bahisteki duruşunu da sormak isteriz…

Kırmızı Kedi’nin halk tarafından sahiplenilmesinin kıymetli bir nedeni, kumpas davaları periyodunda gösterdiğimiz kararlı duruştur. Bugün çok net görüyoruz ki o süreç, Cumhuriyet’in kökünü kazımaya ve Türkiye’yi tekrar şekillendirmeye dönük bir emperyalist projeydi. Ve bu projeler hâlâ sürüyor. Ne yazık ki yalnızca iktidar değil, muhalefetin bir kısmı da bu karanlık çizgiye eklemlenmiş durumda. AKP’ye “Ben daha Amerikancıyım, NATO’yu daha çok savunurum” diyerek muhalefet yapılmaz.

• Türkiye nasıl bir yol ayrımında sizce?

Türkiye büyük bir kaosun ve parçalanmanın eşiğinde. Bu durum 1950’lerden bu yana Batı’nın bize dayattığı siyasetlerin bir sonucudur. Daha Batıcı görünümlerle bu ülke kurtarılamaz. Bugün cumhuriyeti hakikaten savunmak isteyen herkesin, toplumda kökleri olan sol ile irtibata geçmesi gerekir. Cumhuriyet’e sahip çıkmayan bir sol, Türkiye’de devrimcilik yapamaz. Lakin sola sırtını dönen bir cumhuriyetçilik de bu ülkeyi kurtaramaz. Türkiye’nin tek kurtuluş yolu, bu iki ana akımın—solun ve cumhuriyetçiliğin—yan yana durmasından geçiyor. Aksi hâlde tarihi bir trajedi ve büyük bir çöküş kaçınılmaz olur.

KİTAPTAN:

Komünistler Atatürk milliyetçiliğinden ne anlıyor?

Türkiye Komünist Partisi Genel Sekreteri Kemal Okuyan, “Cumhuriyet ve Komünistler” isimli söyleşi kitabında Atatürk milliyetçiliği üzerine dikkat çeken yorumlarda bulundu. Okuyan’a nazaran, bugünün Türkiye’sinde ‘Atatürk milliyetçiliği’ tabiri birçok vakit laiklik, bağımsızlık ve cumhuriyet bedelleriyle özdeşleşiyor ve bu, ideolojik bir yakınlaşma için kıymetli bir zemin sunuyor.

“Biz parti olarak milliyetçiliğin her tipine karşıyız,” diyen Okuyan, “Ama biri kendine ‘Atatürk milliyetçisiyim’ dediğinde neyi kastettiğini anlıyoruz. Irkçı olmadığını, cumhuriyet bedellerine sahip çıkılması gerektiğini anlatıyor,” diyerek, bu tarifin salt bir etiket değil, politik bir durum manası taşıdığına dikkat çekiyor​

Okuyan, toplumun temel sorunlarına sırf isimler üzerinden değil, içerik üzerinden yaklaşılması gerektiğini savunarak, “Sen Atatürk milliyetçiliği de desen, biz bağımsızlık deriz; sen devletçilik de desen, biz sosyalist iktisat deriz. Sonuçta tıpkı şeye işaret ediyor olabiliriz. Asıl problem, birbirimizi anlamak ve bu temel başlıklarda ortak yürüyüşler kurabilmek” tabirlerini kullanıyor​

“Mustafa Kemal yok edilemedi, daha da büyüdü”

AKP’nin Atatürkçülükle olan münasebetini de yorumlayan Okuyan, Atatürk’ün toplumsal tesirinin sandığından çok daha güçlü olduğuna işaret ediyor:

“AKP Atatürkçülükle baş edemedi. Yok etmeye çalıştıkça, Mustafa Kemal’in temsil ettiği pahalar bu ülkede daha da güç kazandı. Seyahat Direnişi’nde de gördük; beşerler bir protesto yapacaksa, ortaklaştıkları tek figür hâlâ Mustafa Kemal’dir”​

Bu durumu AKP içinde dahi fark eden bir kısmın olduğunu belirten Okuyan, “Bazı İslamcı çevreler bugün ‘Atatürkçülüğü de içerelim derken paçayı kaptırdık’ diyor. Bu, Cumhuriyet Devrimi’nin bu toplumun dokusuna ne kadar güçlü biçimde işlemiş olduğunu gösteriyor,” diyor​

“Resmi Atatürkçülük kalmadı, herkesin kendi Atatürk’ü var”

Okuyan’a nazaran bugün Türkiye’de tek tip bir “resmî Atatürkçülük” kalmamış durumda.

“Her referans sarsıldı, Atatürkçülük de bundan nasibini aldı. Artık herkesin kendi Atatürk’ü var,” diyor ve ekliyor: “Ama bu bir dağınıklık değil, bir direnç potansiyeli. Bu potansiyel tekrar şekillenebilir, lakin bunun için birbirimizi anlamamız, tesirli irtibat kurmamız şart”​

Bu değerlendirmeler, yalnızca bir ideolojik tavırdan ibaret değil. Okuyan’ın tabiriyle, “Bugün Türkiye’de güç, tarım, sanayi üzere alanlarda tahlil üretecekseniz, artık sosyalist ya da en azından devletçi bir iktisat modelini savunmadan bu meselelere deva bulamazsınız. Hasebiyle sosyalizme düşmanlık üzerine kurulu bir yürüyüş artık sürdürülemez”​

Kırmızı Kedi Yayınevi Tel:(0212) 244 89 82