CHP Niğde Milletvekili Ömer Fethi Gürer, Türkiye’nin plastik atık ithalatına ait Etraf, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı Murat Kurum’un yanıtlaması istemiyle soru önergesi verdi. CHP’li Gürer, Bakan Murat Kurum’a, şu soruları yöneltti:

“Çin’in 2018’de plastik atık ithalatını yasaklamasının akabinde, Türkiye’nin bu atıkların en büyük alıcılarından biri haline gelmesi nasıl bir etraf siyasetiyle örtüşmektedir? İthal edilen plastik atıkların geri dönüşüm süreçleri memleketler arası standartlara uygun mudur? Geri dönüşüm oranları ve bu süreçlerde ortaya çıkan atık ölçüleri nasıl izlenmektedir? Türkiye’de ithal edilen atıkların depolama ve sürece süreçlerinde kontroller gereğince tesirli mi? Kaçak depolama yahut sistemsiz bertaraf edilen atıklarla ilgili tespit edilen ihlallerin sayısı nedir? Türkiye’nin atık ithalatını sonlandırmak yahut büsbütün durdurmak için Avrupa Birliği’yle yaptığı mutabakat yahut görüşmeler var mıdır? Şayet yoksa bu tarafta bir siyaset değişikliği planlanmakta mıdır? Atık ithalatının çevresel tesirlerinin azaltılması için hangi adımlar atılmaktadır? Türkiye’ye gönderilen atıkların tertipli olarak denetim edildiği ve milletlerarası kontrollere tabi tutulduğu söylenebilir mi? Türkiye’nin kendi plastik atıklarını idare ve geri dönüşümde yaşadığı zorluklar göz önünde bulundurulduğunda, ek ithalatın ülkenin çevresel sürdürülebilirliği üzerindeki tesiri nasıl kıymetlendirilmektedir?”

“GERİ KAZANIMI MÜMKÜN OLMAYAN ATIKLARIN VE ÇÖPLERİN İTHALATI İLE BERTARAF MAKSATLI ATIKLARIN İTHALATI YASAK”

Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı Murat Kurum, Gürer’in sorularına verdiği yanıtta, şunları kaydetti:

“Çevre Kanunu yeterince ekonomik bedele haiz birtakım tehlikesiz atıkların ithalatına müsaade verilmekte olup, tehlikeli atıkların, geri kazanımı mümkün olmayan atıkların ve çöplerin ithalatı ile bertaraf hedefli atıkların ithalatı yasaktır. Ülkemizde tehlikesiz atık ithalat işlemleri, Ticaret Bakanlığı tarafından her yıl yayımlanan “Çevrenin Korunması Tarafından Denetim Altında Tutulan Atıkların İthalat Kontrolü Tebliği” ve Bakanlığımız tarafından düzenlenen “Atık İthalatı Uygulama Genelgesi” kapsamında gerçekleştirilmektedir. Mezkur mevzuat kapsamında atık plastik haricinde geri dönüştürülmek üzere metal hurda, atık kağıt, atık cam, dokuma atıkları vb. üzere atık çeşitleri de ithal edilip ekonomik pahaya haiz eserler elde edilmektedir.

“UYGUNLUK KONTROLÜ YAPILIYOR”

Türkiye gümrük bölgesine girecek atıkların ithalatı hudut gümrük yönetiminin bulunduğu Etraf, Şehircilik ve İklim Değişikliği Vilayet Müdürlüklerinden uygunluk evrakı alınması şartıyla, Etraf, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığından Süreksiz Faaliyet Dokümanı yahut Etraf Müsaade ve Lisans Evrakı alan geri kazanım tesislerine sahip endüstriciler tarafından yapılmaktadır. İthalatı yapılmak istenen atıkların gümrük süreçleri başlamadan evvel, hudut gümrüğünden bulunan Etraf, Şehircilik ve İklim Değişikliği Vilayet Müdürlüklerimizin uzman personellerince atığın uygunluk kontrolü yapılmaktadır. Uygun bulunmayan atıkların ithalatına müsaade verilmeyerek mahrece iade süreçleri başlatılmaktadır. Tıpkı vakitte Bakanlığımız ve Etraf, Şehircilik ve İklim Değişikliği Vilayet Müdürlüklerimizin rutin kontrolleri ile geri dönüşüm tesisleri denetlenmektedir. Kelam konusu tehlikesiz atıkların ithalatı, 20 vilayetteki Etraf, Şehircilik ve İklim Değişikliği Vilayet Müdürlüğümüzce fiziki kontroller ve evrak denetimi yapılmak suretiyle radyasyon panellerinin olduğu 31 adet ihtisas (sınır) gümrüğünde gerçekleştirilebilmektedir.”

“MOBİL ATIK TAŞIMA SİSTEMİYLE TAKİP EDİLİYOR”

Atık ithalatının yurtiçi toplama faaliyetlerini olumsuz istikamette etkilememesi hedefiyle 2020 yılı prestijiyle atık ithalatında kota uygulamasına geçildiğini belirten Kurum, “Atık geri kazanım tesislerinin kapasiteleri üzerinden verilen ithalat müsaade kotası kapsamında, tesislerin üretim kapasitelerinin en fazla yüzde 50’si kadar atık ithalatı yapmalarına müsaade verilmektedir” bilgisini verdi.

Kurum, birebir vakitte yapılan mevzuat düzenlemeleri ile 2021 yılı başında karışık tıpta plastiklerin ithalatı yasaklandığını da belirterek, şöyle devam etti:

“Bununla birlikte; plastik atık kümelerinin ithalatını yapacak tesislere ek kriterler getirilmiş olup, plastik atık ithalatı yapan geri kazanım tesislerine etraf kirliliğinin önlenmesi gayesiyle mali teminat mecburiliği, ek belgelendirme kriterleri ve tesis kriterleri getirilmiş, ithal edilecek atıkların gümrükten tesise varıncaya kadarki süreç taşınabilir atık taşıma sistemi (MoTAT) ile takip edilmeye başlanmıştır. Ayrıyeten, ithal edilecek plastik atıklardaki kontaminasyon yüzde 1 ile sonlandırılmıştır. Plastik atık ithalatı geri dönüşüm emelli yapılmakta olup, yakma ve bertaraf emelli plastik atık ithalatı yasaktır. Geri dönüşüm tesislerinin proses randımanları bakiye atık idare planları ve gerçekleşme raporları ile takip edilmektedir. Geri dönüşüm prosesinden çıkan bakiye atıklar geri kazanım emelli öbür bir geri dönüşüm tesisine yahut bertaraf için lisanslı tesislere gönderilmektedir. Yalnızca ithal edilen atıklar değil iç piyasada toplanan atıkların da tabiata terk edilmesi ve etrafa ziyan verecek formda yakılması yasaktır. Ülkemizde faaliyet gösteren geri dönüşüm tesislerini Bakanlığımız etraf müsaadeleri portalı olan Entegre Etraf Bilgi Sisteminde yer alan Etraf Müsaade ve Lisans (e-izin) sitemindeki sorgulama yapılabilmektedir.

2872 sayılı Çevre Kanunu ve bu Kanuna istinaden çıkarılan mer’i mevzuat kararları uyarınca, gerek geri kazanım yapılması hedefiyle verilen ithalat müsaadesi kapsamında ülkeye girişine müsaade verilen atıkların gerekse de ülke içindeki öbür atıkların toplanması, taşınması ve geri kazanımı ile prosesin kaçınılmaz sonucu olarak ortaya çıkan bakiye atıkların işlenmesine kadar olan tüm atık idaresine ait süreçte; kelam konusu atık sürece tesisleri, atıkların Türkiye gümrük bölgesine gireceği ihtisas (sınır) gümrük denetim noktalarında incelemeler başta olmak üzere Bakanlığımız ve 81 Vilayet Müdürlüğümüzde vazifeli kontrol elemanları tarafından ani, şikayet yahut planlı kontrol programları kapsamında daima denetlenmekte ve izlenmektedir.”

“İTHALATA UYGUN OLMADIĞI TESPİT EDİLEN ATIKLAR İLGİLİ ÜLKEYE GERİ GÖNDERİLİYOR”

Bakan Kurum, yapılan denetim ve incelemeler sonucunda, ithalatı uygun bulunmayan atıklara onay verilmediğini, kota aşımı yaptığı, mevzuata karşıt biçimde geri kazanım faaliyeti gerçekleştirdiği yahut uygunsuz olarak atık döktüğü tespit edilen tüm gerçek yahut hukukî kişiliği haiz tesislere ve şahıslara Etraf Kanununun ilgili unsurları mucibince idari yaptırımlar uygulandığını kaydetti. Kurum, Süreksiz Faaliyet Evrakı / Etraf Müsaade ve Lisans Dokümanı ve bu dokümana temel olarak ithalat yapmasına müsaade verilen Atık İthalatçısı Kayıt Dokümanı iptali yapılarak faaliyetten men kararı verildiğini ve ithalata uygun olmadığı tespit edilen atıklara ait “Mahrece İade Kararı” alınarak ilgili ülkeye geri gönderilmesinin sağlandığını anlattı.

913 MİLYON TL CEZA KESİLDİ

Bakan Kurum, çevreyi kirlettiği tespit edilen işletmeler/kişiler hakkında Türk Ceza Kanunu’nun ilgili kararları uyarınca Cumhuriyet Savcılıklarına hata duyurusunda bulunulduğunu vurgulayarak, şu bilgileri verdi:

“Ayrıca 2872 sayılı Etraf Kanununun 3üncü unsurunun (g) bendinde yer alan ‘Kirleten Öder” prensibi çerçevesinde, kirliliğe sebebiyet verenler tarafından atıkların kaldırılarak Bakanlığımızca lisanslandırılmış tesislerde mevzuata uygun olarak işlenmesi ve atık dökülen bölgenin temizlettirilerek doğal haline getirilmesi sağlanmaktadır. Bu kapsamda 01.01.2021 tarihinden günümüze dek Türkiye genelinde “Atık Bertaraf ve Geri Dönüşüm Tesisleri’ne yönelik 29.126 kontrol yapılmış, bin 898 adet idari yaptırımda 913.294.128,02 TL para cezası uygulanmış ve 227 tesiste durdurma süreci yapılmıştır”

“ÖNEMLİ OLAN, KİRLETİLMEDEN ÖNLEMEK. ZİRA KİRLENDİKTEN SONRA ZİYAN ÖDESE NE OLUR, ÖDEMESE NE OLUR?”

CHP’li Ömer Fethi Gürer, dünyanın farklı nedenlerle daima kirletildiğine ve hayat alanlarının daraltıldığına işaret ederek, ithal atıkların sıkı kontrolünün sağlanması gerektiğini belirterek, şunları kaydetti:

“Bakan ‘Kirleten öder’ diyor. Değerli olan, kirletilmeden önlemek. Zira kirlendikten sonra ziyan ödese ne olur, ödemese ne olur? Suyun, havanın, etrafın kirletilmesiyle hayatın geleceği yok ediliyor; bunu unutmamamız lazım. Dünya bugünden ibaret değil; gelecek kuşakların ömür hakkını çalan uygulamalardan uzak durmalıyız. Meralar ve tarım alanları her geçen gün yok ediliyor, çevresel atıklarla tabiat kirletiliyor. Farklı ülkelerden ithal edilen atıkların işlenerek ekonomik bir kıymet bulması mümkün olsa da bu atıkların farklı ziyanlarının varlığı göz gerisi edilmemelidir. Bu hususta kurallara uymayıp ceza alanların varlığı dahi sorunun farklı bir boyutudur. Atıkların kimileri yıllarca yok olmayıp yarattığı kirlilik dönüşümle olumlu kılınsa da bu manada titiz ve denetlenebilir bir takibin sürekliliği değerlidir.”