Bahçeli’nin Anayasa ve seçim planı ortaya çıktı! Sistem sil baştan değişiyor

Nefes gazetesi müellifi Aytunç Erkin, “Dar/daraltılmış bölge seçim sistemi mi?” başlıklı köşe yazısında, Türk siyasetinin kıymetli bir ismiyle yaptığı görüşmeyi ve MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli’nin seçim sistemiyle ilgili açıklamalarını mercek altına aldı. Erkin, Bahçeli’nin “seçim sistemi gözden geçirilmelidir” kelamlarından hareketle, Cumhur İttifakı’nın dar yahut daraltılmış bölge seçim sistemlerini tekrar gündeme alabileceğini kıymetlendirdi. Ayrıyeten, yazısında Jose Saramago’nun “Görmek” romanına atıfta bulunarak sistemsel problemlere dikkat çekti.

TECRÜBELİ SİYASETÇİDEN ÇARPICI YORUM

Erkin, yazısına, evvelki gün AKP’nin kuruluşunda kıymetli bir rol oynamış bir siyasetçiyle bayramlaşma vesilesiyle yaptığı telefon görüşmesini aktararak başladı. Görüşmede, “Türkiye’yi nasıl görüyorsunuz?” sorusuna siyasetçinin verdiği cevap dikkat cazipti:

“100 yıldır her şey söylendi, artık söylenenlerin yapılması safhasındayız. Söylenecek kelam kalmadı, yapılması gerekenler yapılmalı. Şimdilik bu kadar, sonra konuşuruz! Örneğin yeni anayasa…”

BAHÇELİ’NİN YENİ ANAYASA VE SEÇİM SİSTEMİ VURGUSU

Erkin, bu konuşmanın ardından MHP lideri Devlet Bahçeli’nin, MHP’nin kurucusu Alparslan Türkeş’in mezarını ziyaretinde yaptığı açıklamalara odaklandı. Bahçeli, mevcut anayasanın “darbeler anayasası” olarak yok edilmesi gerektiğini vurgulayarak, ulusal iradeye dayalı bir kurucu anayasa için tüm siyasi partilerin görüşlerinin alınması gerektiğini belirtti. Bahçeli, konuşmasında dört temel noktaya değindi:

“Yani darbeler anayasası yok edilmeli. Ulusal iradeye dayalı siyasi partilerin hepsinin kanısı alınarak bir kurucu anayasa anlayışı içerisinde yeni bir anayasaya gereksinim olduğu kabullenilmelidir. İkinci olarak siyasi partiler kanunu gözden geçirilmelidir. Üçüncü olarak seçim sistemi gözden geçirilmelidir. Dördüncü olarak da TBMM’nin daha verimli çalışabilmesi için içtüzüğün yenileştirilerek TBMM’nin varlığını herkese hissettirecek bir anlayışa sokmalıdır.”

Bahçeli’nin “üçüncü olarak seçim sistemi gözden geçirilmelidir” tabiri, Erkin’in dikkatini çekti. Bu tabir, “Yüzde 50+1 kuralı mı değişecek?” sorusunu akıllara getirdi. Erkin, bu sorunun karşılığını ararken bir dostunun, Cumhurbaşkanı Başdanışmanı Mehmet Uçum’un 1 Haziran’da “Demokrasi Hukuku Notları (7)” başlıklı toplumsal medya paylaşımını hatırlattığını belirtti. Uçum’un paylaşımının yedinci unsurunda, yüzde 50+1 kuralının demokratik birikimin bir gereği olduğu ve bu kuraldan geri adım atılmayacağı vurgulanmıştı:

“Demokratik kazanımları koruyarak değişim; değişim vakitlerinde yurtsever demokrasinin temel gücü olan halkın demokratik birikimlerini korumak demektir. Türkiye’de halkın iki oy hakkının ve yüzde 50+1 kuralının korunması demokratik birikimin gereğidir.”

SEÇİM SİSTEMİNDE NE DEĞİŞECEK?

Uçum’un açıklaması, yüzde 50+1 kuralının değişmeyeceğini gösterirken, Bahçeli’nin seçim sistemiyle ilgili sözleri öbür bir değişikliğin gündemde olabileceğini düşündürdü. Erkin, bu noktada, Cumhur İttifakı’nın dört yıl evvel tartıştığı fakat hayata geçirmediği “dar bölge” yahut “daraltılmış bölge” seçim sistemlerinin tekrar gündeme gelebileceğini öne sürdü. Erkin, “Olabilir mi? Olabilir!” diyerek bu ihtimalin güçlü olduğunu söz etti.

DAR VE DARALTILMIŞ BÖLGE SİSTEMLERİ NEDİR?

Erkin, dar ve daraltılmış bölge seçim sistemlerini ayrıntılı bir biçimde açıklayarak, bu sistemlerin büyük partilere avantaj sağladığını belirtti. Saadet Partisi’nin hazırladığı bir kitapçıktan alıntı yaparak şu bilgileri paylaştı:

“Dar bölge seçim sistemi özü prestiji ile çoğunluk sistemi. Bu çerçevede her bölgede en çok oyu alanın seçilmesine dayanır. Bir seçim bölgesinden yalnız bir vekil kolay çoğunluk ile seçiliyorsa İngiliz sistemi olarak da bilinen dar bölge kolay çoğunluk sistemi (plurality system) uygulanıyor demektir. Tek isimli iki turlu çoğunluk seçim sistemi ise Fransız sistemi olarak da isimlendirilmektedir. Bu sistemde kullanılan oyların salt çoğunluğunun alınması, yani bir mutlak çoğunluk gözetilmektedir. Dar bölge seçim sistemi, kolay çoğunluğu öngördüğü noktada küçük oy farklarından büyük zaferler çıkarabilmektedir. Türkiye özelinde 600 başka seçim etrafı düzenlendiğinde her seçim etrafından 1 oy fazla alan milletvekilliğini kazanacağından toplamda tüm seçim etraflarından oransal olarak alınan oydan çok tek tek seçim etraflarından küçük oy farkları ile de olsa önde çıkmak manalı olmaktadır. Bu sistem özü prestiji ile büyük partilere avantaj getirmekte.

Daraltılmış bölge seçim sistemi; karma seçim sistemi içerisinde seçim etraflarının 5’er ya da 6’şar milletvekili çıkaracak biçimde daraltılması manasına gelmektedir. Bu çerçevede Türkiye’de 600 milletvekili, 5’er (120 seçim çevresi) ya da 6’şar (100 seçim çevresi) milletvekili çıkaracak halde düzenlenir. Daraltılmış bölgede temel olan seçim etraflarının kaç milletvekilinden oluşacağıdır. Gerçekten, 5’er milletvekilinden oluşması halinde ülke barajı olmasa da sistemin gereği olarak seçim etrafı barajına takılma kelam konusu olacaktır. Seçim etrafı küçüldükçe, sistemin orantılılık derecesi azalacak ve örneğin seçmenlerin yüzde 10’unu temsil eden bir parti, beş milletvekili çıkaran bir seçim etrafında milletvekilliği kazanma mümkünlüğünü kaybedecek, seçim etrafında geçerli oyların 1/5’ini alamayan parti milletvekili çıkaramayacaktır. Daraltılmış seçim sisteminin büyük siyasal partilere avantaj sağlaması olası.”

SARAMAGO’NUN “GÖRMEK” ROMANINDAN SİSTEME ELEŞTİRİ

Erkin, yazısını, Nobel ödüllü müellif Jose Saramago’nun 2004 yılında yazdığı “Görmek” romanına atıfla tamamladı. Romanda, ismi meçhul bir ülkede seçim günü ağır yağmur nedeniyle seçmenlerin sandığa gitmediği, lakin yağmur durduktan sonra oyların büyük çoğunluğunun boş çıktığı bir öykü anlatılıyor. İkinci seçimde ise oyların yüzde 83’ünün boş çıkması, hükümeti bozguncu bir küme yahut milletlerarası bir anarşist örgüt suçlamasına yöneltiyor ve fevkalâde hal ilan ediliyor. Erkin, Saramago’nun “Körlük”ten sonra yazdığı bu romanda, “Mesele seçim değil, oy vermek değil… Problem: Sistem…” iletisini verdiğini vurguladı. Saramago’nun, “Hatayı düzeltmek için hâlâ vakit vardır, ama yine seçim yaparak değil, zira mevcut durumda bu, gereksiz olmanın ötesinde, üretkenliğe de alışılmamıştır, bu kusur lakin titiz bir vicdan muhasebesiyle düzeltilebilir…” kelamlarını aktaran Erkin, adalet, eşitlik ve vicdanın değerine dikkat çekti. Yazısını, “Yüzyıllardır… Adalet, eşitlik, vicdan diyenler vardı! Vakit zaman sesleri kısıldı ya da mahpusa atıldı ya da öldürüldü… Ancak… Gerçek daima kazandı! Görelim ve kör olmayalım…” kelamlarıyla sonlandırdı.