Dünyanın tanıdığı bir eser olma özelliğine sahip Mesnevî, bugüne kadar pek çok lisana çevrilmiş ve yazıldığından günümüze geçen bu denli yılda daima tesiri artarak insanlık aleminin ağır kilometre taşlarından biri haline gelmiştir. Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî bu dünya şaheserini Türkçe değil, bilindiği üzere bölümünün ilim ve sanat lisanı olan Farsça yazmıştır. Bu tercih tahminen de yapıtın o çağlarda yaygınlaşmasında faal rol oynamıştır.

Türk yurdu Anadolu topraklarının evladı Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî’nin kaleminden çıkmış bu türlü dünya çapında bir eser için “Keşke Türkçe yazılmış olsaydı” diyenlerin sayısı da az değildir. Her ne kadar sayısız Türkçe çevirisi yapılmış olsa da kültür ve edebiyat etraflarında bu dileğin sık sık dillendirildiğini duyarız. Zira hiçbir çevirinin, yapıtın yazılmış olduğu lisandaki tadı ve lezzeti vermesi mümkün görülmez. Bu genel kanaat Mesnevî için de geçerlidir. Çeviri konusundaki deneyimini ve ustalığını bugüne kadar Türkçe’ye kazandırdığı yapıtlarda muvaffakiyetle gösteren Cemal Aydın, çok meşakkatli bir çalışma sonunda “Açıklamalı Mesnevî”yi okurla buluşturdu. Çevirinin çok ötesindeki bu çabası için, “Cemal Aydın Mesnevî’yi Türkçe yazmış” denilse inanın abartılmış olmaz. Lakin bu hususta tevazu gösteren Cemal Aydın şu değerlendirmeyi yapıyor:

“Şunu okurun bilmesini isteriz: Mesnevî şiir lisanıyla ve tabirlerinin çarpıcılığıyla gönülleri okşayan, beşere yalnızca bilgi değil, eşsiz edebî bir zevk de sunan, o yüzden öteki lisanlara Farsçasındaki harikalığıyla çeviri edilmesi katiyetle mümkün olmayan bir şaheserdir. Mütercimin, ne kadar itina gösterirse göstersin, yapıtın orijinalindeki hoşluğu, çarpıcılığı ve güzelliği okuruna tattırması imkânsızdır. Biz bu tercümemizde herkesin ve her bölümün anlayacağı orta bir yol tuttuk.”

Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî’nin yalnızca bir sûfî değil, birebir vakitte deha çapında bir alım olduğuna dikkat çeken Cemal Aydın değerlendirmelerini şöyle sürdürüyor: Zira dünyanın yuvarlak olduğunu Kopernik’ten 300 sene evvel lisana getirmiştir. Mikropların varlığından da Pastör’den 600 yıl evvel çok net bir formda kelam etmiştir. Hz. Mevlâna, dünün ve bugünün en seçkin aydınlarının hayran olduğu ölümsüz bir şahsiyet; Batı’nın en ünlü filozoflarından Hegel’i bile etkilemiş bir düşünürdür. Özetle tabir edecek olursak: Hazreti Mevlâna, her çağın insanına seslenen çağlar üstü bir veli, çağlar üstü bir sûfî, harika bir bilge, eşsiz bir âlim, dâhî bir alım ve çok güçlü bir şairdir.”

Mesnevî’nin, İslâm’ı özümseten; dinin buyruk ve yasaklarını da sayısız misaller ve öykülerle gönülden benimsetmeyi amaçlayan bir eser olduğunu belirten Cemal Aydın yapıtın fark yaratan özellikleri hakkında şu bilgiyi veriyor:

“Has Müslüman, gerçek müslüman, nasıl olmalı, nasıl yaşamalı, nasıl davranmalı ve nasıl bir büyüklüğe ermeli? Mesnevî’nin maksadı işte bunu gerçekleştirmektir. Mesnevî, yüzyıllardır her kısımdan insanın baş tacı ettiği bir yapıttır; her katmana seslenir. Sıradan bir insan da, üst seviyede bir alım de bu yapıttan çok şey öğrenir. İnsanı kendisiyle, Rabbiyle ve beşerlerle barışık hâle getiren Mesnevî’nin en çarpıcı özelliklerinden biri de âhiret hayatını okuruna, güya okur o hayatı şahsen görüyor ve yaşıyormuşçasına capcanlı bir halde sunmasıdır. İslâm klasikleri dışındaki öteki dünya klasikleri, beşere dünyasını ve âhiretini güzelleştirecek bilgiler, öğütler vermez. O klasikler, okurunu heyecanlandırıcı, sonucunu merak ettirici olayları anlatır; kahramanlarının acıklı yahut gülünç hâllerini okuruna birebir yaşatır, duygulandırır, coşturur, hüzünlendirir, kahreder, bir mühlet zihnini meşgul eder. O kadar. Lakin Mesnevî başta olmak üzere İslâm klasikleri, diğerlerini acındırmak yahut güldürmek, kahramanlarının başına gelenlere dikkat çekmek yerine, direkt doğruya okuru gaye alır, okura seslenir, okuru kendisiyle hesaplaşmaya, özeleştiri yapmaya çağırır; tek sözle okuruna daima ayna tutarak onun kendini sorgulamasını sağlar. Dolayasıyla da insanı uyuşukluktan, karamsarlıktan, kendisini çaresiz biri olarak görmekten kurtarır, okura adeta bir güç verir. Hz. Mevlâna’nın okuruna anlattığı Allah, daima affeden, bağışlayan, kullarını çok seven, çok merhamet eden Allah’tır. Çoklarının anlattığı üzere kullarını cehenneme atmak için fırsat kollayan bir Allah değildir.”

Mevlâna’yı takdir edebilmek için dindar olmaya da gerek olmadığını, edebî zevke ve geniş bir ufka sahip bir aydın olmanın kâfi olduğunu vurgulayan Cemal Aydın bu mevzuda da şunları söylüyor:

“Üç çeyrek asırlık ömrümüzde, Hz. Mevlâna’yı kötüleyenlerin pek birçoklarının Mesnevî’yi hiç okumadıklarına, kulaktan dolma bilgilerle yahut Mesnevî’den kendilerine söylenen yahut okunan birkaç cümleden yola çıkarak Hz. Pîr’e ağır ithamlarda bulunduklarına daima şâhit olduk. Meğer Mesnevî’yi baştan sona tarafsız bir gözle ve dikkatle okuyan kişi, Hz. Pîr’in büyüklüğünü, samimiyetini, şanlı ahlâkını muhakkak görür, anlar ve itiraf eder. Dahası, uçuruma gerçek giden çocuklarının düşmelerine mahzur olmak için can havliyle peşlerinden koşan bir anne, bir baba üzere, Hz. Mevlâna’nın da okurlarını cehenneme gitmekten korumak için nasıl çırpındığını görür ve ona sonsuz hürmet duyar. Çağlar üstü bir veli olan, her zamanın insanına seslenen, her insanın bu dünyada da öbür âlemde de memnun olması için çırpınan Mevlâna hazretlerinin bu Açıklamalı Mesnevî’si, isteriz ki, senin başucu kitabın olsun! Bu yapıta fırsat buldukça göz atmalısın! Umuyoruz ki, bu sayede senin zihnini, gönlünü kirletmeye ve bulandırmaya çalışan şu âhir vakit basın, yayın ve toplumsal medyasının zehrinden yakanı kurtarır, kendini çok daha güzel hisseder, bezginlik, bitkinlik, ümitsizlik, karamsarlık üzere hâlleri üzerinden atarsın!

Mesnevî’den her gün ihtimamla beş on sayfa okuyan kimse psikiyatr, psikanalist, psikolog gibi uzmanlara gitme muhtaçlığı duymaz. Sokakta ve toplumsal medyada her an gözüne ilişen ve kulağına gelen şeytanî imaj ve seslenişlerden de pek etkilenmez. Bu eser sayesinde dünya hayatının işleyişini çok uygun anladığı için, zihnini ve kalbini korur, kendisiyle barışık hâle gelir, başına gelenlere katlanıp sabreder ve hâline şükreder.

İslâm’ın özüne zıt düşen tavır ve davranışlar, kimi şehvet ve servet düşkünü uydurma pirler, sapkın hoca efendiler yüzünden insanımızın, bilhassa de gençlerimizden kimilerinin dinden soğuduğu oluyor. Biz eminiz ki o kimseler, bu Açıklamalı Mesnevî’yi okuduklarında dinimizin hoşluğunu görecekler ve Allah yolunda çok güzel hizmetler yapacaklardır.”

Timaş Yayınları Tel: (0212) 511 24 24