1800 yıllık tarihi eseri ‘oturak’ olarak kullandılar ’56 yıldır üzerinde çaylarını içiyorlardı’

Ordu’nun Fatsa ilçesinde Roma İmparatorluğu devrinde, milattan sonra 239 yılı civarında dikilen bir mil taşı olan yazıtlı taş eser, bir caminin bahçesinde 56 yıldır oturak olarak kullanıldı. Değerli bir tarihi eser olduğu tespit edilen taş, cami bahçesinden kaldırılarak, Ordu Müzesine götürüldü.

Fatsa ilçesine bağlı Bolaman Mahallesi’nde bulunan ve 1968 yılında yapılan Laleli Merkez Camii’nin temeli kazıldığı esnada bir taş bulundu. O devir vatandaşlar, taşın üzerinde yazılar olduğu için şüphelendi. Gerekli görüşmeleri sağlayan vatandaşlar bir sonuç alamayınca, yapısı düzgün olduğu için taşı caminin bahçesine yerleştirerek, oturak olarak kullanmaya karar verdi.

BİNLERCE YILLIK TARİHİN ÜZERİNDE OTURDULAR

Vatandaşlar, değerini ve manasını bilmeden 1970’li yıllardan bu yana oturak olarak kullandıkları taşın üzerinde oturup dinlendi, cemaat ve konuklar burada yıllarca sohbet etti. Lakin mahalle sakinlerinden olan, Fatsa Cahit Zarifoğlu Anadolu Lisesi’nde vazifeli Edebiyat öğretmeni Aydın Bal, taşın üzerindeki yazıları yıllar sonra yine fark edince, Fatsa Belediyesi Kültür ve Toplumsal İşler Müdürü Cevat Erbil’e haber verdi. Bunun üzerine Ordu Üniversitesi’nden akademisyenlerin de iştirakiyle yapılan birinci incelemelerin akabinde, eski Helen ve Latin epigrafyası uzmanı, Marmara Üniversitesi Tarih Kısmı’ndan Prof. Dr. Hüseyin Sami Öztürk tarafından da Latince metnin çevirisi yapıldı. Böylelikle yapıtın niteliği anlaşıldı.

GEÇMİŞİ YAKLAŞIK 1800 YIL ÖNCESİNE DAYANIYOR

Roma İmparatorluğu Devri’ne ilişkin olan ve milattan sonra 239 yılında yapıldığı kestirim edilen Latince mil taşının üzerinde, İmparator III. Gordianus’un ismi ve unvanları yer alıyor. Taşın üzerinde ayrıyeten, III. Gordianus’un yolu yenilettiği ve yazıtın sonunda da ikinci mil ibaresi yer alıyor. Bu ibare taşın Roma Devri’ndeki yolun başlangıcından yaklaşık 3 kilometre uzaklıktaki bir araya yerleştirildiğini gösteriyor.

“Roma İmparatorluğu’nun bütün topraklarına dikilmiş, yolları, araları ve güzergahları gösteren ve tıpkı vakitte imparatoru onurlandıran dikili taşlar”

Ordu Üniversitesi Sanat Tarihi Kısmı Erken Hıristiyan ve Bizans Sanatları Anabilim Kısmı’nda öğretim üyesi olan Doç. Dr. Seçkin Evcim, bulunan taşın kıymetli bir eser olduğunu ve Karadeniz Bölgesi’nde orneklerini bulmanın sıkıntı olduğunu lisana getirdi. İncelemelerinin akabinde taşın, Roma İmparatoru 3’üncü Gordianus Devrine ilişkin bir mil taşı olduğunu anladıklarını aktaran Evcim, “Taş, milattan sonra 239 yıllarına ilişkin. Mil taşı, bilhassa Roma Devri’nde 2 ve 3’üncü yüzyıllarda çok yaygın olarak Roma İmparatorluğu’nun bütün topraklarına dikilmiş, yolları ve güzergahları gösteren ve tıpkı vakitte yolu yaptıran yahut onartan imparatoru da onurlandıran dikili taşlardır. Anadolu’da bunlarla ilgili geniş çaplı çalışmalar yapılmıştır. Biz de çabucak evvelki yapılan çalışmalara baktık ve bu taşın daha evvel yayınlanmadığını belirledik” dedi.

“TAŞIN BULUNMASI İÇİN ÇOK SIKINTI BİR COĞRAFYA”

Doç. Dr. Seçkin Evcim, “Burada imparatorun, buradan geçen Roma yolunu yenilettiği ile ilgili bir bilgiye yer verilmiş ve ikinci mile ilişkin olduğu belirtilmiş ki bu da Bolaman ve Yalıköy kıyılarına denk gelen bir uzaklık. Yani Laleli Mahallesi’nden geçen yol Bolaman kıyısından İç Anadolu’ya hakikat deva eden Roma yollarının çabucak başlangıcında yer alıyordu. Bu açıdan bölgenin Roma Devri’ndeki güzergahlarının belirlenmesi ve bu periyodun tarihi hakkında bilgi vermesi açısından değerli bir yazıt, bir de bölge sahiden bu tip yapıtların bulunması çok güç bir coğrafyaya sahip. O açıdan bunu tespit edebilmek bizim için çok kıymetli oldu. Bu halde Fatsa’nın kültür tarihine de kıymetli bir eser kazandırılmış oldu” diye konuştu.

Bölgede tekrar bu çeşit taşların bulunabileceğini lakin coğrafik zorluklardan ötürü tespitinin sıkıntı olabileceğini kaydeden Evcim, insanların bu çeşit hususta hassas olmaları gerektiğini aktardı. Bu tip yapıtların bulunmasını sağlayan yüzey araştırmalarına verilen dayanağın değerine değinen Evcim, Fatsa Belediye Başkanı İbrahim Etem Kibar’a dayanaklarından ötürü teşekkür etti.

“TAŞIN BU KADAR ESKİ BİR GEÇMİŞİ OLDUĞUNU BİLMİYORDUK LAKİN ŞÜPHELİYDİK”

Mahalle sakinlerinden İsmail Yıldız, cami bahçesindeki alanı çay içtikleri ve sohbet ettikleri bir yer olarak, mil taşını ise oturmak için kullandıklarını belirterek, “Bunun tarihi manası bilmiyorduk ancak şüphelendiğimiz için birkaç defa görüşmeler yaptık. Bize tarihinden kimse bahsetmedi. 1968 yılından bu yana taş burada” tabirlerine yer verdi.

“YAZIYI OKUYUP KİMSE BİZİ AYDINLATMADI, BİZ DE OTURAK OLARAK KULLANDIK”

Caminin imalinden da çalışan ve o günden bu yana cemaatinden olan Mahmut Türkmen, “Bu taş cami temeli yapıldığı esnada çıktı, bu yazıyı fark ettik, görüşmeler yaptık ancak sonuç alamadık. Bu taşın geçmişinden kimse bahsetmedi. Biz de bunu oturak taşı olarak kullandık. Burada sohbet etmek ve gelen konukları ağırlamak için kullandık. Oturduk ancak biz bunun bu halde tarihi bir taş olduğunu bilmiyorduk. Yazıyı okuyup da kimse bizi aydınlatmadı” halinde konuştu.

“KIYMETİNİ BİLEMEMİŞİZ”

Mahalle sakinlerinden İsmail Zirve ise, “Yıllarca oturak olarak kullandık ancak artık götürülecek, üzülüyorum. Bu türlü bir eser elimizden gidiyor lakin biz değerini bilememişiz” dedi.

Gerekli incelemeler ve görüşmelerin akabinde taş, belediye takımları ve görevlilerin yardımıyla cami bahçesindeki yerinden alınarak, sergilenmek üzere Ordu Müze Müdürlüğü’ne götürüldü.